Obserwacje planet wielce utrudnione, czyli niebo w maju 2025 roku

Z wieczornego nieba zniknęły już Saturn i Wenus. W maju pożegnamy Jowisza. Zapraszamy do lektury tekstu o zjawiskach na firmamencie w drugim miesiącu astronomicznej wiosny.

Dzień szybko się wydłuża. Zyskujemy go w maju prawie półtorej godziny. 1 maja Słońce wzejdzie o 5:13, a zajdzie o 20:06. 30 dni później będzie świecić od 4:30 do 20:50. W swoim ruchu wzdłuż zodiaku Gwiazda Dzienna przemierza konstelacje Barana i Byka. Momenty wschodów i zachodów Słońca obliczono dla centralnej Polski. W innych miejscach odpowiednie czasy mogą różnić się o kilka lub kilkanaście minut. Im dalej na wschód, tym wcześniej zaczyna i kończy się dzień, im dalej na zachód - tym później. Im dalej na północ, tym dłuższy jest dzień (latem), im dalej na południe - tym krótszy.

Zapraszamy na dwa nocne spacery pod gwiazdami (półtorej godziny po zachodzie Słońca oraz półtorej godziny przed jego wschodem), w czasie których przyjrzymy się wyglądowi majowego nieba.

O 22:15 nisko na północy (pod Małym Wozem) zobaczymy Kasjopeję. Na północnym wschodzie zaczną ukazywać się konstelacje letnie - Łabędź i Lutnia. Miejsce nad wschodnim i południowo-wschodnim widnokręgiem zajmą gwiazdozbiory nieba wiosennego: Korona Północna, Wolarz, Herkules i Waga. Na południu górować będzie Panna (ze swoją najjaśniejsza gwiazdą, Spicą). Kolejne konstelacje zodiakalne zobaczymy na południowym zachodzie (Lwa z Regulusem) i zachodzie (Bliźnięta z Kastorem i Polluksem). Nisko na północnym zachodzie dojrzymy kolejną jasną gwiazdę. To Kapella, najjaśniejsze "słońce" konstelacji Woźnicy. Wysoko nad głową dostrzeżemy charakterystyczny kształt Wielkiego Wozu.

Odpowiedni czas na drugie spotkanie z gwiazdami to godzina 3:00. Niebo znacznie się do tego czasu obróci (jak zawsze, przeciwnie do ruchu wskazówek zegara wokół Gwiazdy Polarnej). Woźnica znajdzie się bardzo nisko na północy. Na północnym wschodzie dojrzymy zwiastuny nieba jesiennego (chociaż do jesieni jeszcze bardzo daleko), czyli Perseusza, Kasjopeję i Andromedę. Na wschodzie Pegaz, to także konstelacja jesienna. Niebo letnie (Łabędzia, Orła, Lutnię i maleńkiego Delfina) ujrzymy na wschodzie i południowym wschodzie. Lokalny południk przekraczać będą Skorpion, Strzelec i Wężownik. Obracając się dalej przez prawy bark, zobaczymy Koronę Północną, Wolarza i Herkulesa (na południowym zachodzie i zachodzie). Obie Niedźwiedzice odnajdziemy na północnym zachodzie. Mały Wóz zwróci dyszel w prawo w dół. A zadzierając głowę wysoko (do zenitu), spodziewajmy się zobaczyć Smoka.

Fazy Księżyca: pierwsza kwadra 4 maja o 15:53, pełnia 12 maja o 18:56, ostatnia kwadra 20 maja o 14:00 i nów 27 maja o 5:04.

Zaćmień Słońca i Księżyca nie będzie. Zajmijmy się zatem planetami.

Merkury pozostanie niewidoczny. Przemierzać będzie gwiazdozbiory Ryb, Barana i Byka. 30 maja znajdzie się w górnym złączeniu ze Słońcem (czyli maksymalnej odległości od Ziemi).

Wenus przeniesie się w maju z Ryb do Wieloryba, by po około 1,5 doby wrócić do Ryb. Można próbować odnaleźć ją na porannym niebie, lecz nie będzie to zadanie łatwe, a warunki do obserwacji będą się poprawiać bardzo powoli (na korzyść śmiałków wstających przed świtem działać będzie jednak znaczna jasność tego obiektu, około -4,5 wielkości gwiazdowej). 1 maja o 4:30 Wenus znajdzie się zaledwie 5 stopni nad wschodnim widnokręgiem (Słońce w tej samej chwili przebywać będzie 6 stopni pod horyzontem). 31 maja o 3:45 (przy podobnym położeniu Gwiazdy Dziennej), druga planeta Układu Słonecznego wzniesie się na wysokość 7 stopni również nad wschodni horyzont. 24 maja około 4 stopni od Wenus świecić będzie Księżyc w fazie 13%.

Mars (świecący najpierw w Raku a potem w Lwie) pozostanie obiektem wieczornego nieba, ale będzie coraz bledszy i coraz krócej widoczny. 1 maja ok. 21:30 planety należy szukać 44 stopnie nad południowo-zachodnim horyzontem, 15 maja o 22:15 - na zachodzie na wysokości 32 stopni, a 31 maja około 22:45 - na wysokości 21 stopni w podobnym kierunku. Jasność Marsa spadnie z +1,0 do +1,2 magnitudo. Księżyc dwukrotnie spotka się w maju z Czerwoną Planetą. 3 maja o 22:00 ciała niebieskie rozdzieli kąt około 3 stopni (faza Srebrnego Globu wyniesie 42%). Drugie spotkanie, 31 maja wieczorem, będzie znacznie mniej efektowne, bo odległość kątowa między Księżycem (w fazie 27%) i Marsem wyniesie aż 8 stopni. Warto jeszcze zwrócić uwagę na Marsa wieczorami 4 i 5 maja. Planeta swoim położeniem wskaże wtedy gromadę otwartą M44 ("Żłóbek") w gwiazdozbiorze Raka. Można ją dostrzec, kierując w ten rejon nieba lornetkę.

Jowisz (cały czas znajdujący się na tle Byka) zniknie z wieczornego nieba w połowie miesiąca.1 maja można próbować go znaleźć około godziny 21:30 na wysokości 17 stopni nad zachodnim widnokręgiem. Znaczna jasność (-2,0 wielkości gwiazdowej) ułatwi obserwacje.

Saturn świeci w Rybach z jasnością +1,1 magnitudo i pozostanie w nadchodzącym miesiącu niewidoczny. 31 maja o 3:00 znajdzie się zaledwie 6 stopni nad wschodnim widnokręgiem, na tle nieba jaśniejącego przed pojawieniem się Słońca.

Nie zobaczymy również dwóch ostatnich planet Układu Słonecznego. Uran (+5,9 magnitudo) znajduje się w Byku, a 18 maja osiągnie koniunkcję ze Słońcem. Neptun świeci w Rybach, blisko Saturna. Jasne, poranne niebo wyklucza możliwość obserwacji tak słabych obiektów (+7,8 wielkości gwiazdowej).

W nadchodzącym miesiącu warto przyjrzeć się dwóm złączeniom Księżyca z gwiazdami. 5 maja około 22:00 Srebrny Glob (w fazie 64%) znajdziemy zaledwie 1 stopień od Regulusa (najjaśniejszej gwiazdy Lwa). 14 maja około 3:00 kąt między Księżycem (w fazie 98%) i Antaresem (alfą Skorpiona) zmaleje do około 2 stopni.

W nocy z 6 na 7 maja przypada maksimum roju eta-Akwarydy. Jego radiant znajduje się w Wodniku. W idealnych warunkach obserwacyjnych można spodziewać się nawet kilkudziesięciu śladów w ciągu godziny. A najlepsze warunki do wypatrywania "spadających gwiazd" to druga połowa nocy, gdy zachodzić będzie Księżyc.

Życzymy udanych obserwacji w maju!

Michał Matraszek