Planetarna bieda z nędzą, czyli niebo w kwietniu 2025 roku

Jeśli ktoś zaplanował na kwiecień obserwacje planet, to mocno się rozczaruje. Dobrze widoczne będą tylko dwie z nich. Zapraszamy do lektury tekstu o tym, co wydarzy się na niebie (głównie nocnym) w czwartym miesiącu bieżącego roku.

Jak zawsze w kwietniu, dni będą się szybko wydłużać. Pierwszego dnia nadchodzącego miesiąca Słońce wzejdzie o 6:17, a zajdzie o 19:15. W dniu natomiast ostatnim świecić będzie od 5:15 do 20:04. Zyskamy więc aż 111 minut światła dziennego. Obliczenia zostały wykonane dla Łodzi. Dodajmy jeszcze, że Słońce przemierza w kwietniu gwiazdozbiory Ryb i Barana.

Czas na spojrzenie na gwiazdy nocnego nieba w połowie miesiąca.

Zaczniemy o godzinie 21:00, około półtorej godziny po zachodzie Słońca. Na północy i północnym wschodzie odnajdziemy dobrze znany kształt Wielkiego Wozu zwracający dyszel na wschód. Jest to część konstelacji Wielkiej Niedźwiedzicy. Jest ona tak rozległa, że o tej porze roku i nocy sięga aż do zenitu. Również na północnym wschodzie widać już pierwszą zapowiedź nadchodzącego lata. Tuż nad horyzontem ukazuje bowiem się Lutnia. Jest to gwiazdozbiór nieduży, ale znajduje się w nim jedna z najjaśniejszych gwiazd na niebie - Wega. Przedłużając łuk utworzony przez dwie ostatnie gwiazdy "dyszla" Wielkiego Wozu, trafimy na konstelację Wolarza i jego najjaśniejszą gwiazdę, Arktura, który swoim czerwonym kolorem ozdobi wschodnie niebo. W tym samym kierunku dostrzeżemy inne wiosenne gwiazdozbiory: Herkulesa i Koronę Północną (warto na nią regularnie zerkać, bo w każdej chwili może tam wybuchnąć gwiazda nowa T CrB). Na południowym wschodzie błyszczeć będą Regulus i Spica, najjaśniejsze gwiazdy Lwa i Panny. Największy z wszystkich gwiazdozbiorów, wijąca się między innymi konstelacjami Hydra, rozłoży się nisko nad południowym horyzontem. Niestety, jest to konstelacja wielka, lecz pozbawiona jasnych, rzucających się w oczy gwiazd. Spójrzmy teraz na południowy zachód i zachód. Znajdziemy tu znikające niebo zimowe: Oriona, Byka, Wielkiego Psa i Małego Psa. Nieco wyżej znajdą się Bliźnięta i Woźnica. Na koniec kierunek północno-zachodni, tu zobaczymy Perseusza i Kasjopeję.

Drugie spojrzenie na niebo zaplanujmy na godzinę 4:15, tym razem półtorej godziny przed wschodem Słońca. W ciągu mijającej nocy niebo znacznie się zmieni. Charakterystyczna litera W, czyli konstelacja Kasjopei, przeniesie się nad północno-wschodni horyzont. Gwiazdozbiory letnie (Lutnia, Łabędź, Orzeł) będą już dobrze widoczne na wschodzie i południowym wschodzie (ich najjaśniejsze gwiazdy, Wega, Deneb i Altair, tworzą asteryzm Trójkąta Letniego). Nad południowym widnokręgiem znajdziemy czerwoną gwiazdę, Antaresa. To najjaśniejsze "słońce" w zodiakalnym Skorpionie. O tej porze gwiazdozbiory wiosenne świecą już na południowym zachodzie. Odnajdziemy tam m.in. Wolarza, Pannę, Herkulesa i Koronę Północną. Wielka Niedźwiedzica, nieodłączna towarzyszka nocnego gapienia się w niebo o każdej porze roku, znajdzie się na północnym zachodzie. A wysoko nad głowami (w zenicie) zobaczymy wijącego się Smoka.

W kwietniu nie dojdzie do żadnego zaćmienia Księżyca lub Słońca, Srebrny Glob będzie zmieniał fazy bez dodatkowych atrakcji. Pierwsza kwadra wypadnie 5 kwietnia o godzinie 4:16, pełnia - 13 kwietnia o 2:24, ostatnia kwadra - 21 kwietnia o 3:37, a nów - 27 kwietnia o 21:32.

Zajmijmy się teraz warunkami widoczności planet... albo raczej ich niewidoczności.

Merkury świeci w kwietniu w Rybach, Wielorybie i ponownie w Rybach. 21 kwietnia osiągnie maksymalną zachodnią elongację. Mimo dużej odległości kątowej od Słońca (27 stopni), w naszych szerokościach geograficznych nie da się go dojrzeć przed wschodem Słońca.

W Rybach przebywa także Wenus, która próbuje ukazać się obserwatorom porannego nieba. W kwietniu jej się to raczej nie uda. Na godzinę przed wschodem Słońca znajdzie się zaledwie 3 stopnie nad horyzontem.

Widoczny jest na szczęście Mars. Przemierza konstelacje Bliźniąt i Raka, będąc ozdobą wieczornego nieba. 1 kwietnia około godziny 22:00 należy go wypatrywać 52 stopnie nad południowo-zachodnim horyzontem, a 30 kwietnia o tej samej porze - nieco dalej na zachód na wysokości 41 stopni. Blask Czerwonej Planety maleje od +0,5 do +0,9 wielkości gwiazdowej. Szczególnie ciekawe mogą być obserwacje przeprowadzone 5 kwietnia. Około godziny 23:00 zaledwie 1,5 stopnia od planety znajdzie się Księżyc oświetlony w 58%.

Drugą planetą, którą bez kłopotu da się dojrzeć na wieczornym niebie jest bawiący w Byku Jowisz. Świeci znacznie jaśniej niż Mars i bardziej rzuca się w oczy, bo jego blask to około -2 magnitudo. 1 kwietnia o 22:00 planeta znajdzie się 27 stopni nad zachodnim widnokręgiem, a 30 kwietnia - 13 stopni w tym samym kierunku. Księżyc spotka się z największą z planet dwukrotnie, ale nie będą to tak bliskie złączenia jak z Marsem. 3 kwietnia o północy planetę i Srebrny Glob w fazie 26% rozdzieli kąt 5 stopni. 30 kwietnia około godziny 22:00 ciała niebieskie miną się w podobnej odległości, ale faza Księżyca wyniesie zaledwie 13%.

Saturn przenosi się w kwietniu z Wodnika do Ryb. Znajduje się na niebie zbyt blisko Słońca, żeby dało się go dostrzec.

Nie ma też co liczyć na podziwianie Urana, który znajduje się w Byku. 1 kwietnia o 22:00 planeta świeci 20 stopni nad zachodnim horyzontem. Przy blasku +5,8 wielkości gwiazdowej jej obserwacje są bardzo trudne lub niemożliwe (blask Urana jest ponad 1000 razy mniejszy niż Jowisza przebywającego w tej samej części nieba). Z każdym kolejnym dniem nadchodzącego miesiąca będzie gorzej.

Nie zobaczymy też Neptuna, który świeci w nieobserwowalnych w kwietniu Rybach.

Na koniec kilka ciekawych złączeń Księżyca z gwiazdami.

1 kwietnia wieczorem Srebrny Glob zakryje Plejady. Niestety, zjawisko zacznie się dopiero o 22:53, gdy Księżyc i jego pierwsza "ofiara" (Elektra) znajdą się zaledwie 9 stopni nad północno-wschodnim widnokręgiem.

13 kwietnia około godziny 3:00 dojdzie do złączenia ze Spiką (alfą Panny). W obserwacjach ciał niebieskich (odległych od siebie o około 1 stopień) będzie przeszkadzał blask prawie "pełnego" Księżyca.

17 kwietnia około 2:00 w pobliżu Księżyca ujrzymy Antaresa. Minimalna odległość kątowa satelity Ziemi i gwiazdy Skorpiona wyniesie 2 stopnie, a do zjawiska dojdzie 3 stopnie nad południowym horyzontem.

I jeszcze 30 kwietnia godzina 23:00, spotkanie Księżyca z betą Byka (Elnath). Aby zobaczyć złączenie na odległość 1 stopnia wzrok należy zwrócić 17 stopni nad zachodni horyzont.

Zachęcamy do obserwacji!

Michał Matraszek

Przypominamy,
w sobotę 29.03. o h1226, będzie maksymalna faza - kulminacja częściowego zaćmienia Słońca. Czas trwania dla centralnej Polski: h1146-1305. Dla Przemyśla nastanie zakrycie zaledwie 8% średnicy tarczy Słońca, w Łodzi 17%, a w Szczecinie 26%! Ale na sobotę jest prognozowane przejście frontu atmosferycznego (z W na E), czyli w formie parawanu plażowego dającego… cień, i 100% „zakrycia”.
ws