Wszystkie planety (duże i małe), czyli niebo w grudniu 2024 r.

Grudniowe (najkrótsze w roku) dni zapowiadają nadejście zimy. Rozpocznie się ona 21 grudnia o 10:22. W nadchodzącym miesiącu możemy obserwować wszystkie planety Układu Słonecznego (chociaż warunki do obserwacji niektórych z nich rewelacyjne nie będą).

Dni jeszcze nieznacznie się skracają. 1 grudnia Słońce świeci od 7:27 do 15:35 (8 godzin i 8 minut), a w ostatnim dniu miesiąca - od 7:49 do 15:41 (7 godzin i 52 minuty). W zimowe przesilenie dzień trwa od 7:47 do 15:34 (7 godzin i 47 minut, jest to najkrótszy dzień roku). Warto wiedzieć, że najkrótszy dzień nie oznacza, że Słońce wschodzi najpóźniej i zachodzi najwcześniej. Na skutek eliptyczności orbity Ziemi(i zmieniającej się prędkości orbitalnej planety) najpóźniejszy wschód wypada 31 grudnia, a najwcześniejszy zachód (o 15:31) już 12 grudnia. Wszystkie obliczenia wykonano dla Łodzi. Dla innych miejsc godziny wschodów i zachodów mogą różnić się o kilka lub kilkanaście minut. Dodajmy jeszcze, że w grudniu widzimy Słońce na tle gwiazdozbiorów Wężownika i Strzelca (samych konstelacji oczywiście oglądać się nie da).

Spójrzmy na gwieździste, grudniowe niebo o północy (odradzamy środek miesiąca, gdy jasny Księżyc przyćmi blask większości gwiazd). Na południu i południowym wschodzie zobaczymy gwiazdozbiory typowe dla zimy (w nawiasach podano nazwy najjaśniejszych gwiazd): Oriona (Betelgeza, Rigel), Byka (Aldebaran), Bliźnięta (Kastor, Polluks), Wielkiego Psa (Syriusz), Małego Psa (Procjon). Wysoko ponad głową świeci Woźnica (z Kapellą). Nad zachodnim i północno-zachodnim horyzontem zobaczymy konstelacje znane z nieba jesiennego: Kasjopeję, Andromedę, Perseusza, Pegaza. Wielki Wóz zwiesza dyszel w dół i jest widoczny na północnym wschodzie. Raka i Lwa (które kojarzą się z niebem wiosennym) odnajdziemy w kierunku wschodnim.

Fazy Księżyca: 1 grudnia o 7:22 nów, 8 grudnia o 16:27 pierwsza kwadra, 15 grudnia o 10:02 pełnia, 22 grudnia o 23:18 ostatnia kwadra i 30 grudnia o 23:27 ponownie nów. Ciemnego nieba należy więc spodziewać się na początku i na końcu miesiąca. Zaćmień w grudniu nie będzie.

Pod koniec miesiąca zdarzą się dość dobre warunki do zaobserwowania Merkurego na porannym niebie (chociaż nie będzie to łatwe zadanie). Maksymalna zachodnia elongacja (22 stopnie) wypadnie 25 grudnia. O godzinie 6:45 znajdziemy planetę 7 stopni nad południowo-wschodnim horyzontem (w gwiazdozbiorze Wężownika).

Wenus będzie przez cały miesiąc dobrze widoczna na wieczornym niebie w kierunku południowo-zachodnim. Planeta przemierza konstelacje Strzelca i Koziorożca. Jej blask na początku grudnia wyniesie -4,2 magnitudo, a w kolejne dni jeszcze nieco wzrośnie. 4 grudnia wieczorem blisko Wenus zobaczymy Księżyc w fazie 0,12.

Coraz lepiej widoczny będzie Mars świecący w Raku. 1 grudnia Czerwona Planeta wschodzi około 19:30, a w ostatnim dniu miesiąca - o 17. Jej blask rośnie w tym czasie z -0,5 do -1,2 wielkości gwiazdowej. 18 grudnia planetę zakryje tarcza Księżyca. Niestety, do zjawiska dojdzie w dzień (około godziny 10:20), nisko nad północno-zachodnim horyzontem. Obserwacje będą więc w naszej części świata praktycznie niemożliwa. Warto jednak zobaczyć w noc poprzedzającą zakrycie, jak Srebrny Glob stopniowo zbliża się na niebie do Marsa.

Jowisz znajduje się w Byku i jest świetnie widoczny przez całą noc, ponieważ 7 grudnia wypada jego opozycja. Około północy świeci wysoko nad południowym horyzontem blaskiem -2,8 magnitudo. Do mało efektownego złączenia Księżyca z tą planetą dojdzie 14 grudnia.

Pogarszają się warunki do obserwacji przebywającego w Wodniku Saturna. 1 grudnia planeta zachodzi około godziny 23, a miesiąc później - krótko po 21. Nadal jednak warto kierować wieczorami na Saturna teleskopy i obserwować jego pierścienie. 8 grudnia zaledwie 0,5 stopnia od Saturna znajdzie się Księżyc. Niestety, mamy pecha (jak w przypadku zakrycia Marsa). Złączenie będzie mieć miejsce w dzień.

Przez całą noc obserwowany może być świecący w Byku Uran. Niestety, jasność planety to zaledwie +5,7 wielkości gwiazdowej, więc do jej dostrzeżenia potrzebna jest lornetka i znajomość nieba.

Neptun świeci w Rybach i można próbować odnaleźć go na wieczornym niebie (w połowie miesiąca przekracza południk lokalny około godziny 18). Odszukanie najdalszej z planet jest jednak wyzwaniem znacznie trudniejszym niż obserwacje Urana, ponieważ blask Neptuna to zaledwie +7,8 magnitudo.

Co jeszcze w nadchodzącym miesiącu?

Warto spojrzeć na Księżyc 13 grudnia między godzinami 17 i 20. Naszego satelitę znajdziemy wtedy w Plejadach, gromadzie otwartej w gwiazdozbiorze Byka. Obserwacje nie będą łatwe, gdyż oświetlony w 96% Srebrny Glob przyćmi blask większości gwiazd.

W grudniu maksima osiągają dwa wyraźne roje meteorów: Geminidy (13/14 grudnia) i Ursydy (21/22 grudnia). Obserwacje pierwszego roju popsuje zbliżający się do pełni Księżyc. Maksimum drugiego pokrywa się z ostatnią kwadrą, co oznacza ciemne pierwsze połowy nocy.

Zapraszamy do obserwacji również w chłodne jesiennie i zimowe noce!

Michał Matraszek