Kłajpeda - podsumowanie 2021

Dla służącego Litwie FSRU Independence był to wyjątkowy pod wieloma względami rok kalendarzowy (podkreślam kalendarzowy, bo rok gazowniczy to 01.10-30.09).

Całokształt pracy litewskiego gazoportu na falach i jego statystyk zdeterminował pożar w norweskim terminalu eksportowym Snøhvit/Melkøya, do którego doszło 28.09.2020, i opóźnienia w przywróceniu normalnego funkcjonowania (dla przypomnienia, obecnie przewidywany przez właściciela – Equinor – termin, to 31.03.2022).

Liczba dostaw i kierunki

W 2021 r. zrealizowano 15 dostaw masowych, z czego znakomita większość - z USA  (https://www.morskosci.pl/p/4-dostawy-lng-do-fsru-independence-w.html). 
Zrealizowano także 2 dostawy z Trynidadu i Tobago – Point Fortin (21.05. i 25.10.). Poprzednia (i do 2021 r. jedyna) dostawa z tego terminalu miała miejsce 13.04.2017 r. 
Zupełnie nowymi kierunkami pochodzenia są amerykańskie Cove Point (1x), egipskie Idku/Port Rashid (1x) oraz Punta Europa (Gwinea Równikowa, 1x).

Tu warto zatrzymać się na chwilę i omówić krótko wyjątkowość dostaw z kierunku Egiptu i Gwinei Równikowej.

Egipt w 2021 ponownie wrócił na rynek jako regularny eksporter LNG. Przerwa w eksporcie wynikała ze zmiany polityki energetycznej Egiptu w 2012r., po Arabskiej Wiośnie. Priorytetem było zapewnienie dostaw gazu krajowym odbiorcom, na eksport szły jedynie niewielkie nadwyżki – stąd eksport LNG z Kraju Faraonów w latach 2012-2020 jeżeli w ogóle był prowadzony, to bardzo nieregularnie, jako pojedyncze ładunki.

Terminal Idku/Port Rashid. Źródło: egipskie Ministerstwo Ropy Naftowej i Zasobów Mineralnych.

Z kolei Gwinea Równikowa jest niewielkim producentem skroplonego gazu ziemnego. Położony na wyspie Bioko terminal Equatorial Guinea LNG (EG LNG), uruchomiony w 2007 r., ma zdolność produkcyjną 3,7 mln t – mniej nawet niż norweski Snøhvit/Melkøya, o zdolności 4,2 mln t. W dodatku możliwości EG LNG nie są wykorzystywane w 100%. W 2020 r. zakład ten wyprodukował jedynie 2,61 mln t ciekłego gazu, a głównymi odbiorcami były wówczas Hiszpania, Indie oraz Chile. Wyłącznym nabywcą LNG z Gwinei Równikowej (w formule Free-On-Board – FOB) jest Shell, który to z kolei sprzedaje rzeczone paliwo dalej, na rynku spotowym.

Terminal EG LNG. Źródło: Marathon Oil.

Zwrócić należy uwagę na fakt, że część zapowiadanych dostaw ostatecznie została odwołana. Najbardziej dobitnym przykładem jest niedoszła dostawa z Sabine Pass, która miała dotrzeć 19 stycznia 2021 w zbiornikach Arctic Voyager. Komunikat ogłaszający jako port docelowy Kłajpedę pojawił się gdy metanowiec był jeszcze pod załadunkiem 04-05.01. W trakcie trawersowania Atlantyku statek zmienił kurs na Gibraltar, gdzie pojawił się 16 stycznia. Następnie przemierzył Morze Śródziemne, przepłynął Kanał Sueski i Morze Czerwone, by skierować się do Korei Południowej – tam finalnie LNG wyładowany został w Inczhon 10-11.02.

Takie zjawisko odwoływania dostaw i „znikania” w grafiku nie jest  niczym nadzwyczajnym, a wynika m.in. z pozyskiwania LNG przez Litwinów na rynku spotowym. Z raportów IGU oraz GIIGNL wynika, że w przeciwieństwie do PGNiG, żadne przedsiębiorstwo branży gazowej z Litwy nie ma podpisanych z producentami ani pośrednikami umów długoterminowych. Jednakże nie jest to prawda! Na stronie internetowej państwowego koncernu energetycznego Ignitis Group (d. Lietuvos Energija Tiekimas UAB), oraz w raporcie tego przedsiębiorstwa przedstawionym w 2019 r. Komisji Europejskiej, jest jasno napisane, że firma ma podpisaną 10-letnią umowę długoterminową z norweskim Equinor (d. Statoil). Umowa podpisana była w 2014 r., zbieżnie czasowo z początkiem czarteru FSRU Independence od firmy Leif Höegh. Wskutek pożaru terminalu Melkøya, część docierających na Litwę dostaw z USA pod względem sprzedawcy (nie wytwórcy!) jest od Equinor.

Czerwone „Corale” – małe, ale częste

Drugim pod względem ilości kierunkiem importu LNG była  w 2021 roku... Rosja – za sprawą licznych (54 razy), lecz niedużych dostaw z niedużego terminalu eksportowego w Wysocku, należącego do firmy Novatek.
Nasuwa się od razu pytanie – dlaczego FSRU Independence, który (zgodnie ze swoją nazwą!) miał uniezależnić Litwę od importu gazu ziemnego z Rosji, odbiera rosyjskie LNG? Odpowiedź: za importem tym, realizowanym od kwietnia 2019 r., nie stoi państwowy koncern energetyczny Ignitis, lecz lokalny producent nawozów azotowych – Achema z miasta Janów (Jonava). Sprawa ta oczywiście wywołuje kontrowersje polityczne na Litwie.

Małe ładunki rosyjskiego LNG zasadniczo dowożone są naprzemiennie przez 2 jednostki: Coral Favia oraz Coral Fungia. Trzy dostawy które trafiły w marcu, przypłynęły w zbiornikach Coral Energy. Właścicielem wszystkich 3 jest holenderska firma Anthony Veder.

W 2021 roku z Wysocka dostarczono 54 dostawy, których łączna objętość (wg raportów Klaipedos Nafta) wyniosła 529,5 tys. m³. KN w swoich grafikach ładunki dostarczane przez Coral Favia oraz Coral Fungia określał na 9500 m³, a przez Coral Energy – na 15000 m³ każdy.

Żeby jeszcze lepiej przedstawić sumaryczną ilość LNG z tych małych dostaw rosyjskich, posłużmy się przykładem. Wyobraźmy sobie bowiem, że w ciągu roku na Litwę przypływa czterokrotnie Arctic Aurora, za każdym razem z dostawą z Sabetty – przy czym 1 z tych 4 dostaw to ładunek częściowy.
Takich 3,5 dużych dostaw rosyjskiego LNG nie dało by się tak łatwo przeoczyć, gdyby miały miejsce! A tak, to eksport małymi "porcjami" jest trudniejszy do śledzenia, i... przede wszystkim mało efektowny (co nie znaczy, że nieefektywny!)
Dla przypomnienia: jedyna jak dotąd duża, „masowa” dostawa rosyjskiego LNG zrealizowana została w dniach 17-18.09.2019 r., metanowcem Stena Clear Sky, a paliwo wyprodukowano w zakładzie Yamal LNG – Sabetta.

Na poniżej zamieszczonym zrzucie z webcamu https://balticlivecam.com/cameras/lithuania/klaipeda/ widać jeden z małych metanowców (Coral Favia) w momencie przepływania przez port w dniu 29.12.2021 – z ładunkiem, w drodze do FSRU Independence. Wszystkie jednostki przedsiębiorstwa Anthony Veder mają kadłuby pomalowane w czerwonopomarańczowy kolor.

Niestety, rzadko zachodzi możliwość zrobienia takiego ujęcia – w większości zawinięcia małych metanowców Coral.... odbywają się w nocy.

Powyżej ścieżka, jaką na mapie nakreślił Coral Fungia (zawinięcie w Sylwestra 2021). Z reguły jednostki Coral.... oczekują nawet kilka dni na redzie, po czym zawijają – niestety trudno powiedzieć co jest tego powodem, może oczekiwanie na dogodny dzień i godzinę, kiedy jest mały ruch na torze.

Coral Fungia podczas jednej z wcześniejszych „wizyt” w 2019 r. Autor: Gena Anfimov, źródło: shipspotting.com.

Coral Energy, tu uchwycony razem z FSRU Independence, 02.01.2017.

Wówczas terminal w Wysocku jeszcze nie funkcjonował. Warto zwrócić uwagę na gumowe odbijacze przy burcie FSRU. Autor: Gena Anfimov, źródło: shipspotting.com.

Wielkość i kierunki importu w wykresach.

Gwoli wprowadzenia: w swoich raportach i grafikach Klaipedos Nafta, operator gazoportu na falach, niestety nie podaje od lutego 2017 (sic!) dokładnych danych o ilości przeładowanego LNG, a jedynie przybliżone (na marginesie warto dodać, że wcześniej, w latach 2014-2017 dokładne dane były publikowane nieregularnie). Na podstawie dostępnych danych wyliczyć można że główny eksporter – USA – wysłał na Litwę 1 mln 518 tys. m³.
Poniżej zamieszczono 3 wykresy – aby umożliwić czytelnikowi porównanie udziału importu LNG z poszczególnych krajów w 2021 r. z poprzednimi latami, a także ukazać jaki wpływ na ogólną strukturę importu od początku funkcjonowania FSRU Independence (2014 r.) miało zapoczątkowanie „małoskalowego” dowozu z Wysocka.

W wykresach i wyliczeniach są ujęte wyłącznie dostawy trafiające do FSRU – dostaw LNG drogą morską do stacji przeładunkowej statek → cysterny samochodowe (położonej w innej części portu), nie uwzględniono.

Wykres 1. Sumaryczne dostawy LNG w 2021 i poprzednich latach. Na słupkach podane wartości procentowe.

Wykres 2. Udział poszczególnych krajów w kierunkach importu od 2014 r. (wszystkie dostawy do FSRU).

Wykres 3. Udział poszczególnych krajów w kierunkach importu od 2014 r. (wyłącznie dostawy duże – „masowe”).

Jednostki zaangażowane w 2021 roku

Rok 2021 był wyjątkowy pod względem metanowców jakie zawijały. Szczegółowe informacje o zaangażowanej flocie prezentuje poniższa tabela.

Z powyższej tabeli wynika wyraźnie, że w tej grupie dominują metanowce o zbiornikach membranowych. Większość jednostek miała w 2021 roku swój debiut, po którym w części przypadków pojawiła się ponownie.
Zadebiutowały również pierwsze nie należące do floty Arctic+ jednostki o zbiornikach sferycznych: LNG Fukurokuju i Gemmata.
„Stałymi bywalcami” (tj. jednostkami które debiutowały przed 2021 r. i zawijały >10x) są w tej grupie tylko Arctic Aurora i Arctic Discoverer. Najbardziej rzuca się w oczy brak Arctic Princess, który jest niekwestionowanym liderem (29 zawinięć od początku funkcjonowania litewskiego terminalu LNG).
Na 10 metanowców (11 w tabeli Kairos jest celowo pominięty, to bunkierka), aż 6 zbudowano w 2013 bądź później. Tym samym średni wiek tegorocznej floty jest niższy niż w poprzednich latach – nie licząc 2014 r., w którym przyjęto 2 dostawy rozruchowe, obie jednostkami które miały wówczas zaledwie rok (Golar Seal i Arctic Aurora).

Pod względem budowy i zastosowanych technologii, rarytasami w tej grupie są LNG Fukurokuju, Gemmata, Madrid Spirit i Point Fortin.

Tu uchwycony 21.12.2021 w okolicach terminalu w Ingleside (USA). Widać cechy budowy charakterystyczne dla wielu metanowców japońskiej produkcji – zwężenie rufowej części kadłuba, wąska pawęż o przekroju czaszy kieliszka, lądowisko dla śmigłowca, oraz wysokie, skośne wsporniki pomostów odchodzących od mostku nawigacyjnego.

Pierwszego z nich (zdj. powyżej) wyróżnia posiadanie napędu turbinowego nowej generacji (Ultra Steam Turbine albo też Steam Reheat), opracowanego przez Mitsubishi Heavy Industries. Metanowców używających takiego napędu jest na świecie zaledwie 12! Po więcej szczegółów dotyczących napędów, zapraszam do zestawienia porównawczego  (https://morskosci-pub.s3.eu-west-2.amazonaws.com/rodzaje%20napedow%20metanowcow_NOWY.pdf).

Gemmata pod wyładunkiem 26.10.2021. Autor: Gena Anfimov, źródło: shipspotting.com.

Gemmata jest z kolei pierwszym wyposażonym w 5 zbiorników sferycznych metanowcem, który pojawił się na litewskich wodach. Dla porównania – dotychczas „królujące” w Kłajpedzie jednostki klasy Arctic+ mają jak dobrze wiadomo, po 4 zbiorniki. O zawinięciu Gemmaty więcej tu: https://www.morskosci.pl/2021/10/gemmata-na-batyku.html.

Madrid Spirit wypływa z Kłajpedy po wyładunku 04.09.2021. Autor: Gena Anfimov, źródło: shipspotting.com.

Madrid Spirit ma z kolei niecodzienny „rodowód” – ukończono go w 2004 r. w ówczesnej stoczni IZAR SA (obecnie Navantia) w Puerto Real w Hiszpanii. Jest jednym z  niewielu zwodowanych w Europie i wciąż pływających dużych metanowców.

Point Fortin podczas zawijania do portu w Kłajpedzie, 02.01.2021.

W przypadku Point Fortin (który wcześniej nosił nazwę GDF Suez Point Fortin), również „rodowód” jest niecodzienny – statek ten powstał w japońskiej stoczni Koyo Dock z miasta Mihara. Obecnie zakład ten jest częścią Imabari Shipbuilding. Point Fortin jest jednym z zaledwie 3 metanowców zbudowanych w tej właśnie stoczni! W tej samej fabryce powstał również Trinity Arrow, który 03.08.2017 dostarczył na Litwę jedyną jak dotąd dostawę LNG z nigeryjskiego Bonny. Czekamy zatem na Trinity Glory „do kompletu”?

-----------------------------------------------------------------------------------------------

* Kairos pojawia się w tabeli za sprawą 1 zawinięcia, które miało miejsce w dniach 14-15.05.2021. Z próżnymi zbiornikami ta bunkierka LNG przypłynęła ze szwedzkiego Nynäshamn pod FSRU, w celu pobrania ok. kilku tys. m³ LNG. Następnie odpłynęła do Visby. Ogólnie, Kairos rzadko pojawia się w Kłajpedzie – jeśli już, to najczęściej dostarcza norweskie LNG z Tananger/Risavika do wspomnianej wcześniej stacji przeładunkowej statek -> cysterny samochodowe.
** dane wg Offshore Energy.

Źródła:

IGU World LNG report - 2021 Edition. International Gas Union (IGU), Barcelona [pobrane z]: https://www.igu.org/  
GIIGNL Annual Report 2021. International Group of Liquefied Natural Gas Importers (GIIGNL), Neuilly-sur-Seine.
[pobrane z]: https://giignl.org/
https://ec.europa.eu/energy/sites/ener/files/documents/7_t_adomaitis_2019_05_17_ssslng_ep_let.pdf
https://anthonyveder.com/our-fleet/
https://www.ignitisgrupe.lt/en/litgas-and-statoil-signed-amended-designated-supply-contract
https://www.lrt.lt/en/news-in-english/19/1109877/klaipeda-lng-terminal-should-not-be-used-to-import-russian-gas-president-s-adviser
https://www.marinetraffic.com
https://www.vesselfinder.com 

Piotr Kosz, styczeń 2022 r.

... a na deser:

Nie, to nie awaria AIS ani wynik zakłócania sygnału przez jakieś działania wojskowe, tylko kadra Klubu Sportowego „Tęcza” z Ryszardem Ochódzkim na czele spędzała ze swoimi rodzinami święta Bożego Narodzenia na wyjeździe, w Holandii.
A trener II klasy, obywatel Jarząbek, postanowił prezesowi sprawić taki oto nietypowy prezent :))))