Miesiąc krótki, ale spotkanie w Bliźniętach ciekawe

Wkrótce rozpocznie się najkrótszy miesiąc roku. Najefektowniejsze zjawisko astronomiczne czeka nas 9 lutego wieczorem. Zachęcamy do lektury tekstu o niebie w lutym 2025 roku.

Noce wciąż są długie, ale szybko się skracają. 1 lutego dzień trwa od 7:28 do 16:42, a 28 lutego - od 6:38 do 17:31, zatem w ciągu miesiąca wydłuża się o 99 minut. Słońce przemierza w tym czasie konstelacje Koziorożca i Wodnika. Obliczenia w tym artykule wykonano dla obserwatorów we Wrocławiu.

Długie noce to okazja, żeby lepiej przyjrzeć się gwiazdozbiorom. Pierwszy raz rzućmy na nie okiem w połowie miesiąca około 19:30, gdy jest już zupełnie ciemno. Na północnym wschodzie zobaczymy Wielki Wóz zawieszony dyszlem w dół, a nisko na wschodzie - wiosenny gwiazdozbiór Lwa. O tym, że wciąż trwa zima przypomni widok w kierunku południowo-wschodnim i południowym. Znajdziemy tam gwiazdozbiory kojarzące się z mrozem (w naszej części świata): Oriona, Byka, Bliźnięta, Małego Psa i Wielkiego Psa. Wśród tych gwiazdozbiorów nie brakuje bardzo jasnych gwiazd. Tymczasem na zachodzie wciąż dostrzec można niebo jesienne: Andromedę i Pegaza, a na północnym zachodzie - nigdy niezachodzącą Kasjopeję. Pionowo nad głową (w zenicie) świeci Kapella - najjaśniejsza gwiazda Woźnicy i jedna z najjaśniejszych na niebie.

Chcąc odnaleźć gwiazdę jeszcze jaśniejszą niż alfa Woźnicy, jako drogowskazem posłużyć się można Orionem i trzeba gwiazdami tworzącymi jego charakterystyczny "pas". Przedłużamy je w lewo w dół i nisko nad horyzontem znajdujemy Syriusza, najjaśniejsze "słońce" Wielkiego Psa i najjaśniejszą gwiazdę nocnego nieba.

Zdrzemnąwszy się nieco, wróćmy pod nieboskłon o godzinie 5:00 (będzie jeszcze ciemno mimo zbliżającego się świtu). Nisko na północy, pod Gwiazdą Polarną, świeci Kasjopeja, tworząca rzucającą się w oczy literę W. Na wschodnim niebie pojawiają się gwiazdozbiory charakterystyczne dla nieba letniego (chociaż wciąż jest zimno): Lutnia (z Wegą), Łabędź (z Denebem) i Orzeł (z Altairem). Nisko na południu widzimy Skorpiona, a wyżej wiosenne konstelacje Wolarza i Korony Północnej. Dalej na południowym zachodzie i zachodzie błyszczą zodiakalne Panna i Lew. Wielka Niedźwiedzica, jeden z większych gwiazdozbiorów, sięga swoimi rubieżami aż do zenitu.

Układ faz Księżyca: pierwsza kwadra 5 lutego o 9:03, pełnia 12 lutego o 14:54, ostatnia kwadra 20 lutego o 18:34 i nów 28 lutego o 1:46. Bezksiężycowe (sprzyjające obserwacjom noce) będziemy więc mieć na początku i na końcu miesiąca. Słabo świecących obiektów warto też szukać po północy, gdy Księżyc jest w pierwszej kwadrze i przed północą, gdy jest w ostatniej.

Zaćmień Słońca i Księżyca w lutym nie będzie. Warto jednak pamiętać, ze aktywność słoneczna jest wciąż bardzo wysoka i na powierzchni Gwiazdy Dziennej można dostrzec plamy. Obserwując je, należy bezwzględnie pamiętać o niebezpieczeństwach, z którymi wiąże się patrzenie na jasną tarczę gwiazdy.

Merkury świecić będzie w Koziorożcu, Wodniku, i Rybach. 9 lutego znajdzie się w złączeniu górnym (z punktu widzenia Ziemi będzie "za Słońcem"), co czyni go niewidocznym już od wielu dni. Można jednak "zapolować" na pierwszą planetę Układu Słonecznego pod koniec miesiąca. 28 lutego wieczorem (około 18:15) Merkury świecić będzie blaskiem -1 magnitudo na wysokości 6 stopni nad zachodnim widnokręgiem. Poszukiwanie planety w tych warunkach to duże wyzwanie. Dla porównania (i ułatwienia obserwacji) - jasną Wenus znajdziemy wtedy bez większych problemów na wysokości 22 stopni. Na początku marca warunki do obserwacji Merkurego poprawią się, ale o tym za miesiąc.

Wenus przez cały miesiąc pozostaje w Rybach i jest dobrze widoczna wieczorem. 1 lutego o 17:40 (godzinę po zachodzie Słońca) znajdziemy ją 29 stopni nad południowo-zachodnim widnokręgiem, a 28 lutego o 18:30 -około 20 stopnia nad zachodnim horyzontem. Blask planety to około -4,8 wielkości gwiazdowej. Przypominamy: Im jaśniejszy obiekt, tym mniejszą liczbą określa się jego blask! Posiadacze niewielkich teleskopów mogą obserwować zmniejszającą się fazę Wenus (od 38% na początku miesiąca do 15% pod koniec) i rosnącą średnicę kątową planety (od 32 do 49 sekund). 1 lutego wieczorem około 3 stopni od Wenus znajdzie się cienki rogal Księżyca.

Mars przebywa w Bliźniętach, blisko Kastora i Polluksa (najjaśniejszych gwiazd konstelacji). Jego jasność maleje od -1,1 do -0,3 magnitudo. Planeta wciąż jednak rzuca się w oczy, przecinając lokalny południk około 22:00 na początku miesiąca i 20:00 pod koniec oraz wyróżniając się czerwono-pomarańczowym kolorem. Do ciekawego zjawiska z udziałem Marsa dojdzie wieczorem 9 lutego. W odległości zaledwie 0,5 stopnia zobaczymy wtedy tarczę oświetlonego w 92% Księżyca. Zakrycie będzie widoczne na Grenlandii, w południowej Skandynawii oraz w środkowej i wschodniej części Azji.

Wieczorem wciąż widoczny jest Jowisz świecący w Byku (1 lutego góruje o godzinie 20:00). Jego jasność nieznacznie maleje (z -2,5 do -2,3 wielkości gwiazdowej). Planeta zachodzi coraz wcześniej, ale wciąż jest (po Wenus) drugim co do jasności obiektem "punktowym" na niebie (jaśniejsze są oczywiście "niepunktowe" Słońce i Księżyc). 6 lutego w tej samej części nieba znajdzie się Księżyc, jednak znaczna odległość kątowa od planety (5 stopni) spowoduje, że zjawisko nie będzie tak spektakularne jak złączenie z Marsem.

Znalezienie na niebie Saturna jest już dużym wyzwaniem. 1 lutego o 18:00 planeta świeci w Wodniku blaskiem zaledwie +1,1 magnitudo tylko 15 stopni nad zachodnim horyzontem. W kolejne dni jest coraz gorzej. 25 lutego znajdzie się 1,5 stopnia od Merkurego, ale ze względu na znaczną różnicę jasności, znalezienie planety z pierścieniami będzie praktycznie niemożliwe.

Uran przebywa w Baranie i ma jasność +5,7 magnitudo (do jego dostrzeżenia potrzebna jest lornetka i umiejętność posługiwania się mapą nieba). 1 lutego przecina lokalny południk o 18:30. W kolejne tygodnie odnalezienie tej planety stanie się coraz trudniejsze.

Neptun znajduje się w Rybach i jest na niebie zbyt blisko Słońca, żeby dało się go zobaczyć.

Znaleźliśmy jeszcze kilka ciekawych złączeń Księżyca z jasnymi gwiazdami. W nocy z 7 na 8 lutego Srebrny Glob minie w odległości 1 stopnia Elnath (drugą co jasności gwiazdę Byka). 13 lutego o 4:00 znajdziemy go 1,5 stopnia od Regulusa (najjaśniejszej gwiazdy Lwa), a 20 stycznia około 5:00 - 2 stopnie od Anataresa (najjaśniejszego obiektu w Skorpionie).

Zachęcamy do nocnych (i nie tylko) obserwacji!

Michał Matraszek